คนฺถารมฺภกถา

[1]

สพฺพสตฺตุตฺตมํ ธีรํ, วนฺทิตฺวา สิรสา ชินํ;

ธมฺมญฺจาธมฺมวิทฺธํสํ, คณมงฺคณนาสนํฯ

[2]

โย มยา รจิโต สาโร, วินยสฺส วินิจฺฉโย;

ตสฺส ทานิ กริสฺสามิ, สพฺพานุตฺตรมุตฺตรํฯ

[3]

ภณโต ปฐโต ปยุญฺชโต;

สุณโต จินฺตยโต ปนุตฺตรํ;

ปรมํ อพุทฺธ พุทฺธิวฑฺฒนํ;

วทโต เม นิรตา นิโพธถฯ

มหาวิภงฺคสงฺคหกถา

[4]

เมถุนํ ปฏิเสวนฺโต, กติ อาปตฺติโย ผุเส;

เมถุนํ ปฏิเสวนฺโต, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเสฯ

[5]

ภเว ปาราชิกํ เขตฺเต, เยภุยฺยกฺขายิเต ปน;

ถุลฺลจฺจยํ มุเข วฏฺฏ-กเต วุตฺตํ ตุ ทุกฺกฏํฯ

[6]

อทินฺนํ อาทิยนฺโต โย;

กติ อาปตฺติโย ผุเส;

อทินฺนํ อาทิยนฺโต โส;

ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเสฯ

[7]

ปญฺจมาสคฺฆเน วาปิ, อธิเก วา ปราชโย;

มาเส วา ทุกฺกฏํ อูเน, มชฺเฌ ถุลฺลจฺจยํ ตโตฯ

[8]

มนุสฺสชาติํ มาเรนฺโต;

กติ อาปตฺติโย ผุเส;

มนุสฺสชาติํ มาเรนฺโต;

ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเสฯ

[9]

มนุสฺสมุทฺทิสฺโสปาตํ, ขณเน ทุกฺกฏํ สิยา;

ทุกฺเข ถุลฺลจฺจยํ ชาเต, มเต ปาราชิกํ สิยาฯ

[10]

อสนฺตํ อุตฺตริํ ธมฺมํ, วทมตฺตูปนายิกํ;

กติ อาปชฺชตาปตฺตี? ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเสฯ

[11]

อสนฺตํ อุตฺตริํ ธมฺมํ, ภณนฺตสฺส ปราชโย;

ถุลฺลจฺจยํ ปริยาเย, ญาเต, โน เจ ตุ ทุกฺกฏํฯ

ปาราชิกกถาฯ

[12]

ภณ สุกฺกํ วิโมเจนฺโต;

กติ อาปตฺติโย ผุเส;

สุณ สุกฺกํ วิโมเจนฺโต;

ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเสฯ

[13]

ครุกํ ยทิ เจเตติ, อุปกฺกมติ มุจฺจติ;

ทฺวงฺเค ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํ, ปโยเค ทุกฺกฏํ สิยาฯ

[14]

อิโต ปฏฺฐาย มุญฺจิตฺวา, ปญฺหาปุจฺฉนมตฺตกํ;

วิสฺสชฺชนวเสเนว, โหติ อตฺถวินิจฺฉโยฯ

[15]

อิตฺถิยา กายสํสคฺเค, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส;

อามสนฺตสฺส กาเยน, กายํ ตุ ครุกํ สิยาฯ

[16]

กาเยน กายพทฺธํ ตุ, ผุสํ ถุลฺลจฺจยํ ผุเส;

ปฏิพทฺเธน กาเยน, ปฏิพทฺเธ ตุ ทุกฺกฏํฯ

[17]

อิตฺถิํ ทุฏฺฐุลฺลวาจาหิ, ติสฺโส โอภาสโต สิยุํ;

วณฺณาวณฺณํ วทํ ทฺวินฺนํ, มคฺคานํ ครุกํ ผุเสฯ

[18]

วณฺณาทิภญฺเญ อาทิสฺส, อุพฺภชาณุมธกฺขกํ;

โหติ ถุลฺลจฺจยํ, กาย-ปฏิพทฺเธ ตุ ทุกฺกฏํฯ

[19]

อตฺตกามจริยาย, วทโต วณฺณมิตฺถิยา;

สนฺติเก ครุกํ โหติ, สเจ ชานาติ สา ปนฯ

[20]

สนฺติเก ปณฺฑกสฺสาปิ, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยา;

ติรจฺฉานคตสฺสาปิ, สนฺติเก ทุกฺกฏํ มตํฯ

[21]

ปฏิคฺคณฺหนวีมํสา, ปจฺจาหรณกตฺติเก;

สญฺจริตฺตํ สมาปนฺเน, ครุกํ นิทฺทิเส พุโธฯ

[22]

ตสฺส ทฺวงฺคสมาโยเค, โหติ ถุลฺลจฺจยํ ตถา;

องฺเค สติ ปเนกสฺมิํ, โหติ อาปตฺติ ทุกฺกฏํฯ

[23]

สํยาจิกาย จ กุฏิํ;

วิหารญฺจ มหลฺลกํ;

การาเปติ สเจ ภิกฺขุ;

ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเสฯ

[24]

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, เอกปิณฺเฑ อนาคเต;

โหติ ถุลฺลจฺจยํ, ตสฺมิํ, ปิณฺเฑ ครุกมาคเตฯ

[25]

ปาราชิเกน ธมฺเมน, ภิกฺขุํ อมูลเกนิธ;

อนุทฺธํเสติ โย ตสฺส, ติสฺโส อาปตฺติโย สิยุํฯ

[26]

โอกาสํ น จ กาเรตฺวา, หุตฺวา จาวนเจตโน;

สเจ โจเทติ สงฺฆาทิ-เสเสน สห ทุกฺกฏํฯ

[27]

โอกาสํ ปน กาเรตฺวา, หุตฺวา อกฺโกสเจตโน;

โจเทติ โอมสวาเท, ปาจิตฺติํ ปริทีปเยฯ

[28]

อนนฺตรสมาโนว , นวเม อญฺญภาคิเย;

สพฺโพ อาปตฺติเภโท หิ, นตฺถิ กาจิ วิเสสตาฯ

[29]

สงฺฆสฺส เภทโก ภิกฺขุ, ยาวตติยกํ ปน;

สมนุภาสนาเยว, คาหํ น ปฏินิสฺสชํฯ

[30]

ญตฺติยา ทุกฺกฏํ, ทฺวีหิ, กมฺมวาจาหิ ถุลฺลตํ;

กมฺมวาจาย โอสาเน, อาปตฺติ ครุกํ สิยาฯ

[31]

เภทานุวตฺตเก เจว, ทุพฺพเจ กุลทูสเก;

สงฺฆเภทกตุลฺโยว, โหติ อาปตฺตินิจฺฉโยฯ

สงฺฆาทิเสสกถาฯ

[32]

อติกฺกมนฺโต อติเรกจีวรํ;

ทสาหมาปชฺชติ เอกเมว;

นิสฺสคฺคิปาจิตฺติยเมกรตฺติํ;

ติจีวเรนาปิ วินา วสนฺโตฯ

[33]

มาสํ อติกฺกมนฺโต หิ, คเหตฺวา กาลจีวรํ;

เอกํ อาปชฺชตาปตฺติํ, นิสฺสคฺคิยมุทีริตํฯ

[34]

อญฺญาติกาย ยํ กิญฺจิ;

ปุราณจีวรํ ปน;

โธวาเปติ สเจ ตสฺส;

โหนฺติ อาปตฺติโย ทุเวฯ

[35]

โธวาเปติ ปโยคสฺมิํ, ทุกฺกฏํ สมุทาหฏํ;

นิสฺสคฺคิยาว ปาจิตฺติ, โหติ โธวาปิเต ปนฯ

[36]

อญฺญาติกาย หตฺถมฺหา, จีวรํ ปฏิคณฺหโต;

คหเณ ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ คหิเต สิยาฯ

[37]

อญฺญาตกํ คหปติํ, คหปตานิเมว วา;

จีวรํ วิญฺญาเปนฺโต ทฺเว, ภิกฺขุ อาปตฺติโย ผุเสฯ

[38]

วิญฺญาเปติ ปโยคสฺมิํ, ทุกฺกฏํ ปริกิตฺติตํ;

วิญฺญาปิเต จ นิสฺสคฺคิ, ปาจิตฺติ ปริยาปุตาฯ

[39]

ภิกฺขุ จีวรมญฺญาติํ, วิญฺญาเปนฺโต ตทุตฺตริํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, วิญฺญา-ปิเต นิสฺสคฺคิยํ ผุเสฯ

[40]

อญฺญาตกํ กญฺจิ อุปาสกํ วา;

อุปาสิกํ วา อุปสงฺกมิตฺวา;

ปุพฺเพว หุตฺวา ปน อปฺปวาริโต;

วตฺเถ วิกปฺปํ ปฏิปชฺชมาโนฯ

[41]

ทุเว อาปชฺชตาปตฺตี, ปโยเค ทุกฺกฏํ สิยา;

วิกปฺปํ ปน อาปนฺเน, นิสฺสคฺคิยมุทีริตํฯ

[42]

อญฺญาติํ อุปสงฺกมฺม, ปุพฺเพเยวปฺปวาริโต;

วิกปฺปํ จีวเร ภิกฺขุ, อาปชฺชนฺโต ทุเว ผุเสฯ

[43]

ตถาติเรกติกฺขตฺตุํ, โจทนาย จ ภิกฺขุ เจ;

คนฺตฺวาติเรกฉกฺขตฺตุํ, ฐาเนนปิ จ จีวรํฯ

[44]

นิปฺผาเทติ สเจ ตสฺส, โหนฺติ อาปตฺติโย ทุเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ สิยาฯ

กถินวคฺโค ปฐโมฯ

[45]

โทสา โกสิยวคฺคสฺส, ทฺเวทฺเวอาทีสุ ปญฺจสุ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ สิยาฯ

[46]

คเหตฺเวฬกโลมานิ, ติโยชนมติกฺกมํ;

ทุกฺกฏํ ปฐเม ปาเท, นิสฺสคฺคิํ ทุติเย ผุเสฯ

[47]

ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยญฺญาย, โธวาเปเตฬโลมกํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, โธเต นิสฺสคฺคิยํ สิยาฯ

[48]

รูปิยํ ปฏิคณฺหนฺโต, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, นิสฺสคฺคิ คหิเต สิยาฯ

[49]

นานาการํ สมาปชฺชํ, สํโวหารญฺจ รูปิเย;

สมาปนฺเน จ นิสฺสคฺคิํ, ปโยเค ทุกฺกฏํ ผุเสฯ

[50]

นานปฺปการกํ ภิกฺขุ, อาปชฺเช กยวิกฺกยํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺมิํ, กเต นิสฺสคฺคิยํ ผุเสฯ

โกสิยวคฺโค ทุติโยฯ

[51]

ปตฺตํ อติกฺกเมนฺตสฺส, ทสาหมติเรกกํ;

ตสฺส นิสฺสคฺคิยาปตฺติ, โหติ เอกาว ภิกฺขุโนฯ

[52]

อปญฺจพนฺธเน ปตฺเต, วิชฺชมาเนปิ ภิกฺขุโน;

อญฺญํ ปน นวํ ปตฺตํ, เจตาเปติ สเจ ปนฯ

[53]

ทฺเว ปนาปตฺติโย ภิกฺขุ, อาปชฺชติ, น สํสโย;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ ผุเสฯ

[54]

ปฏิคฺคเหตฺวา เภสชฺชํ, สตฺตาหํ โย อติกฺกเม;

เอกํ นิสฺสคฺคิยาปตฺติํ, อาปชฺชติ หิ โส ปนฯ

[55]

อกาเล ปริเยสนฺโต, วสฺสสาฏิกจีวรํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ ผุเสฯ

[56]

ภิกฺขุโน จีวรํ ทตฺวา, อจฺฉินฺทนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, หเฏ นิสฺสคฺคิยํ สิยาฯ

[57]

วิญฺญาเปตฺวา สยํ สุตฺตํ, ตนฺตวาเยหิ จีวรํ;

วายาเปติ สเจ ภิกฺขุ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเสฯ

[58]

โย ปนญฺญาตกสฺเสว, ตนฺตวาเย สเมจฺจ เจ;

วิกปฺปํ จีวเร ภิกฺขุ, อาปชฺชํ อปฺปวาริโตฯ

[59]

ทฺเว ปนาปตฺติโย โส หิ, อาปชฺชติ, น สํสโย;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, ลาเภ นิสฺสคฺคิยํ สิยาฯ

[60]

ปฏิคฺคเหตฺวา อจฺเจก-สญฺญิตํ ปน จีวรํ;

กาลํ อติกฺกเมนฺโต ตํ, เอกํ นิสฺสคฺคิยํ ผุเสฯ

[61]

ติณฺณมญฺญตรํ วตฺถํ, นิทหิตฺวา ฆเรธิกํ;

ฉารตฺตโต วินา เตน, วสํ นิสฺสคฺคิยํ ผุเสฯ

[62]

ชานํ ปริณตํ ลาภํ, สงฺฆิกํ อตฺตโน ปน;

ปริณาเมติ เจ ภิกฺขุ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเสฯ

[63]

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, นิสฺสคฺคิ ปริณามิเต;

สพฺพตฺถ อปฺปนาวาร-ปริหานิ กตา มยาฯ

ปตฺตวคฺโค ตติโยฯ

ติํสนิสฺสคฺคิยกถาฯ

[64]

วทนฺตสฺส มุสาวาทํ, ปญฺจ อาปตฺติโย สิยุํ;

มนุสฺสุตฺตริธมฺเม ตุ, อภูตสฺมิํ ปราชโยฯ

[65]

โจทนาย ครุํ ภิกฺขุํ, อมูลนฺติมวตฺถุนา;

ปริยายวจเน ญาเต, ถุลฺลจฺจยมุทีริตํฯ

[66]

โน เจ ปฏิวิชานาติ, ทุกฺกฏํ สมุทาหฏํ;

สมฺปชานมุสาวาเท, ปาจิตฺติ ปริทีปิตาฯ

[67]

อาปตฺติโย ทุเว วุตฺตา, ภิกฺขุสฺโสมสโต ปน;

ปาจิตฺติ อุปสมฺปนฺนํ, ทุกฺกฏํ อิตรํ สิยาฯ

[68]

เปสุญฺญหรเณ ทฺเวปิ, โหนฺติ, ปาจิตฺติยํ ปน;

อุปสมฺปนฺนเปสุญฺเญ, เสเส อาปตฺติ ทุกฺกฏํฯ

[69]

ปทโสนุปสมฺปนฺนํ , ธมฺมํ วาเจติ เจ ทุเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ปาเท, ปาเท ปาจิตฺติยํ สิยาฯ

[70]

ติรตฺตานุปสมฺปนฺน-สหเสยฺยาย อุตฺตริํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปนฺเน ปาจิตฺติยํ สิยาฯ

[71]

กปฺเปติ มาตุคาเมน, สหเสยฺยํ สเจ ปน;

ทฺเว โส อาปชฺชตาปตฺตี, รตฺติยํ ทุกฺกฏาทโยฯ

[72]

อุทฺธํ ฉปฺปญฺจวาจาหิ, ธมฺมํ เทเสติ อิตฺถิยา;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ปาเท, ปาเท ปาจิตฺติยํ สิยาฯ

[73]

ภูตํ อนุปสมฺปนฺเน, มนุสฺสุตฺตริธมฺมกํ;

อาโรเจติ สเจ ตสฺส, โหนฺติ ทฺเว ทุกฺกฏาทโยฯ

[74]

วทํ อนุปสมฺปนฺเน, ทุฏฺฐุลฺลาปตฺติมญฺญโต;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ปาจิตฺตาโรจิเต สิยาฯ

[75]

ปถวิํ ขณโต ตสฺส, ปโยเค ทุกฺกฏํ มตํ;

ปหาเร จ ปหาเร จ, ปาจิตฺติ ปริยาปุตาฯ

มุสาวาทวคฺโค ปฐโมฯ

[76]

ภูตคามํ ตุ ปาเตนฺโต, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, ปาเต ปาจิตฺติ ทีปิตาฯ

[77]

อญฺเญนญฺญํ วทนฺตสฺส, ทฺเว สิยุํ อญฺญวาทเก;

อโรปิเต ทุกฺกฏํ ตุ, โหติ ปาจิตฺติ โรปิเตฯ

[78]

อุชฺฌาเปนฺโต ปรํ ภิกฺขุํ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, อุชฺฌา-ปิเต ปาจิตฺติยํ สิยาฯ

[79]

อชฺโฌกาเส ตุ มญฺจาทิํ, สนฺถริตฺวาน สงฺฆิกํ;

ปกฺกมนฺโต อนาปุจฺฉา, อาปตฺติํ ทุวิธํ ผุเสฯ

[80]

เลฑฺฑุปาเต อติกฺกนฺเต, ปาเทน ปฐเมน ตุ;

ทุกฺกฏํ, ทุติเยนาปิ, ปาจิตฺติ ปริทีปเยฯ

[81]

วิหาเร สงฺฆิเก เสยฺยํ, สนฺถริตฺวา อนุทฺธรํ;

อนาปุจฺฉา ปกฺกมนฺโต, ทุวิธาปตฺติโย ผุเสฯ

[82]

ปริกฺเขเป อติกฺกนฺเต, ปาเทน ปฐเมน ตุ;

ทุกฺกฏํ ปน อุทฺทิฏฺฐํ, ปาจิตฺติ ทุติเยน ตุฯ

[83]

วิหาเร สงฺฆิเก ชานํ, ปุพฺพูปคตภิกฺขุกํ;

เสยฺยํ กปฺปยโต โหนฺติ, ปโยเค ทุกฺกฏาทโยฯ

[84]

สงฺฆิกา กุปิโต ภิกฺขุํ, นิกฺกฑฺฒติ วิหารโต;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, เสสํ นิกฺกฑฺฒิเต สิยาฯ

[85]

วิหาเร สงฺฆิเก ภิกฺขุ, เวหาสกุฏิยูปริ;

อาหจฺจปาทเก สีทํ, ผุเส ทฺเว ทุกฺกฏาทโยฯ

[86]

อธิฏฺฐิตฺวา ทฺวตฺติปริยาเย, อุตฺตริมฺปิ อธิฏฺฐโต;

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, ปาจิตฺติ ปนธิฏฺฐิเตฯ

[87]

ชานํ สปฺปาณกํ โตยํ, ติณํ วา สิญฺจโต ปน;

ปโยเค ทุกฺกฏํ โหติ, สิตฺเต ปาจิตฺติยํ สิยาฯ

ภูตคามวคฺโค ทุติโยฯ

[88]

ผุเส ภิกฺขุนิโย ภิกฺขุ, โอวทนฺโต อสมฺมโต;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺส, ปาจิตฺโตวทิเต สิยาฯ

[89]

ทุติเย ตติเย เจว, จตุตฺเถปิ จ สพฺพโส;

ปฐเมน สมานาว, อาปตฺตีนํ วิภาคตาฯ

[90]

จีวรํ ภิกฺขุ อญฺญาติ-กาย เทนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ทินฺเน ปาจิตฺติยํ สิยาฯ

[91]

อญฺญาติกภิกฺขุนิยา , ภิกฺขุ สิพฺเพยฺย จีวรํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ปาจิตฺติ ปน สิพฺพิเตฯ

[92]

อทฺธานญฺญตฺร สมยา, ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา สห;

สํวิธาย ตุ คจฺฉนฺโต, ผุเส ทฺเว ทุกฺกฏาทโยฯ

[93]

นาเวกํ อภิรูหนฺโต, ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา สห;

สํวิธาย ผุเส ทฺเวปิ, ปโยเค ทุกฺกฏาทโยฯ

[94]

ชานํ ภิกฺขุนิยา ปิณฺฑ-ปาตํ ตุ ปริปาจิตํ;

ภุญฺชนฺโต ทุวิธาปตฺติ-มาปชฺชติ, น สํสโยฯ

[95]

‘‘ภุญฺชิสฺสามี’’ติ เจ ภตฺตํ, ปฏิคฺคณฺหาติ ทุกฺกฏํ;

อชฺโฌหารปโยเคสุ, ปาจิตฺติ ปริทีปิตาฯ

[96]

ภิกฺขุ ภิกฺขุนิยา สทฺธิํ, นิสชฺชํ ตุ รโห ปน;

กปฺเปนฺโต หิ ผุเส ทฺเวปิ, ปโยเค ทุกฺกฏาทโยฯ

โอวาทวคฺโค ตติโยฯ

[97]

ตทุตฺตริํ อาวสถ-ปิณฺฑํ ตุ ปริภุญฺชโต;

อนนฺตรสฺส วคฺคสฺส, นวเมน สโม นโยฯ

[98]

ทุติเย ตติเย จาปิ, วิเสโส นตฺถิ โกจิปิ;

อนนฺตรสมานาว, อาปตฺตีนํ วิภาคตาฯ

[99]

ทฺวตฺติปตฺเต คเหตฺวาน, คณฺหโต หิ ตทุตฺตริํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ คหิเต สิยาฯ

[100]

ปญฺจเม ปฐเมเนว, สโม อาปตฺตินิจฺฉโย;

ฉฏฺเฐ อนติริตฺเตน, ภุตฺตาวิํ ตุ ปวาริตํฯ

[101]

อภิหฏฺฐุํ ปวาเรนฺโต, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

วจเนน จ ตสฺเสว, ‘‘ภุญฺชิสฺสามี’’ติ คณฺหติฯ

[102]

คหเณ ทุกฺกฏํ ตสฺส, ปิฏเก สมุทาหฏํ;

โภชนสฺส ปโนสาเน, ปาจิตฺติ ปริยาปุตาฯ

[103]

สตฺตเม อฏฺฐเม เจว, นวเม ทสเมปิ จ;

ปฐเมน สมานาว, อาปตฺตีนํ วิภาคตาฯ

โภชนวคฺโค จตุตฺโถฯ

[104]

อเจลกาทิโน เทนฺโต, สหตฺถา โภชนาทิกํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ปตฺโต, ทินฺเน ปาจิตฺติยํ ผุเสฯ

[105]

ทาเปตฺวา วา อทาเปตฺวา, อุยฺโยเชนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺมิํ, ปาจิตฺตุยฺโยชิเต สิยาฯ

[106]

นิสชฺชํ ภิกฺขุ กปฺเปนฺโต, กุเล ปน สโภชเน;

อาปตฺติโย ผุเส ทฺเวปิ, ปโยเค ทุกฺกฏาทโยฯ

[107]

จตุตฺเถ ปญฺจเม วาปิ, วิเสโส นตฺถิ โกจิปิ;

ตติเยน สมานาว, อาปตฺติคณนา สิยาฯ

[108]

สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา, สภตฺโต จ นิมนฺติโต;

กุเลสุ ปน จาริตฺตํ, อาปชฺชนฺโต ทุเว ผุเสฯ

[109]

ปฐเมน จ ปาเทน, อุมฺมาราติกฺกเม ปน;

ทุกฺกฏํ ปิฏเก วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ทุติเยน ตุฯ

[110]

ตทุตฺตริํ ตุ เภสชฺชํ, วิญฺญาเปนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, วิญฺญา-ปิเต ปาจิตฺติยํ สิยาฯ

[111]

อุยฺยุตฺตํ ทสฺสนตฺถาย, คจฺฉนฺโต ทฺเว ผุเส พลํ;

คจฺฉโต ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, โหติ ปาจิตฺติ ปสฺสโตฯ

[112]

อติเรกติรตฺตํ ตุ, เสนาย วสโต ทุเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ วสิเต สิยาฯ

[113]

อุยฺโยธิกํ ตุ คจฺฉนฺโต, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

คจฺฉนฺโต ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, โหติ ปาจิตฺติ ปสฺสโตฯ

อเจลกวคฺโค ปญฺจโมฯ

[114]

สุรํ วา ปน เมเรยฺยํ, ปิวนฺโต ทฺเว ผุเส มุนิ;

คณฺหโต ทุกฺกฏํ ปาตุํ, ปีเต ปาจิตฺติยํ สิยาฯ

[115]

ภิกฺขงฺคุลิปโตเทน, หาเสนฺโต ทฺเว ผุเส หเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ปาจิตฺติ หสิเต สิยาฯ

[116]

กีฬนฺโต อุทเก ภิกฺขุ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ทุกฺกฏํ โคปฺผกา เหฏฺฐา, ปาจิตฺตุปริโคปฺผเกฯ

[117]

โย ปนาทริยํ ภิกฺขุ, กโรนฺโต ทฺเว ผุเส หเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, กเต ปาจิตฺติยํ สิยาฯ

[118]

ภิํสาเปนฺโต หเว ภิกฺขุ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ภิํสา-ปิเต ปาจิตฺติยํ สิยาฯ

[119]

โชติํ สมาทหิตฺวาน, วิสิพฺเพนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติยํ วิสีวิเตฯ

[120]

โอรโส อทฺธมาสสฺส, นฺหายนฺโต ทฺเว ผุเส หเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, นฺหาน-สฺโสสาเน อิตรํ สิยาฯ

[121]

ทุพฺพณฺณกรณานํ ตุ, ติณฺณเมกมนาทิย;

จีวรํ ปริภุญฺชนฺโต, ทฺเว ผุเส ทุกฺกฏาทโยฯ

[122]

จีวรํ ภิกฺขุอาทีนํ, วิกปฺเปตฺวา อนุทฺธรํ;

ทฺเว ผุเส ปริภุญฺชนฺโต, ปโยเค ทุกฺกฏาทโยฯ

[123]

ภิกฺขุสฺสาปนิเธนฺโต ทฺเว, ผุเส ปตฺตาทิกํ ปน;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺมิํ, เสสาปนิหิเต สิยาฯ

สุราปานวคฺโค ฉฏฺโฐฯ

[124]

สญฺจิจฺจ ชีวิตา ปาณํ, โวโรเปนฺโต ตโปธโน;

อาปตฺติโย จตสฺโสว, อาปชฺชติ, น สํสโยฯ

[125]

อโนทิสฺสกโมปาตํ, ขณโต โหติ ทุกฺกฏํ;

มนุสฺโส มรติ ตสฺมิํ, ปติตฺวา เจ ปราชโยฯ

[126]

ยกฺโข วาปิ ติรจฺฉาน-คโต มนุสฺสวิคฺคโห;

ปติตฺวา มรตี เปโต, ตสฺส ถุลฺลจฺจยํ สิยาฯ

[127]

ติรจฺฉานคเต ตสฺมิํ, นิปติตฺวา มเต ปน;

ตสฺส ปาจิตฺติยาปตฺติ, ปญฺญตฺตา ปฏุพุทฺธินาฯ

[128]

ชานํ สปฺปาณกํ โตยํ, ปริภุญฺชํ ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ภุตฺเต ปาจิตฺติยํ สิยาฯ

[129]

นิหตาธิกรณํ ชานํ, อุกฺโกเฏนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺตุกฺโกฏิเต สิยาฯ

[130]

ชานํ ภิกฺขุสฺส ทุฏฺฐุลฺลํ, ฉาเทนฺโต ปน วชฺชกํ;

เอกมาปชฺชตาปตฺติํ, ปาจิตฺติมิติ ทีปิตํฯ

[131]

อูนวีสติวสฺสํ ตุ, กโรนฺโต อุปสมฺปทํ;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ปตฺโต, เสสา สมฺปาทิเต สิยาฯ

[132]

ชานํ ตุ เถยฺยสตฺเถน, สํวิธาย สเหว จ;

ตเถว มาตุคาเมน, มคฺคํ ตุ ปฏิปชฺชโตฯ

[133]

ทฺเว ปนาปตฺติโย โหนฺติ, ปโยเค ทุกฺกฏํ มตํ;

ปฏิปนฺเน ปนุทฺทิฏฺฐํ, ปาจิตฺติยมนนฺตรํฯ

[134]

อจฺจชํ ปาปิกํ ทิฏฺฐิํ, ญตฺติยา ทุกฺกฏํ ผุเส;

กมฺมวาจาย โอสาเน, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโนฯ

[135]

ตถากฏานุธมฺเมน, สํภุญฺชนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ภุตฺเต ปาจิตฺติยํ สิยาฯ

[136]

นาสิตํ สมณุทฺเทสํปลาเปนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ อุปลาปิเตฯ

สปฺปาณกวคฺโค สตฺตโมฯ

[137]

วุจฺจมานสฺส ภิกฺขุสฺส, ภิกฺขูหิ สหธมฺมิกํ;

‘‘น สกฺขิสฺสามิ’’อิจฺเจวํ, ภณโต ทุกฺกฏาทโยฯ

[138]

วินยํ ตุ วิวณฺเณนฺโต, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ปาจิตฺเตว วิวณฺณิเตฯ

[139]

โมเหนฺโต ทฺเว ผุเส, โมเห, ทุกฺกฏํ ตุ อโรปิเต;

โรปิเต ปน โมหสฺมิํ, ปาจิตฺติยมุทีริตํฯ

[140]

ปหารํ กุปิโต เทนฺโต, ภิกฺขุสฺส ทฺเว ผุเส หเว;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ปหเฏ สิยาฯ

[141]

ภิกฺขุสฺส กุปิโต ภิกฺขุ, อุคฺคิรํ ตลสตฺติกํ;

ทฺเว ผุเส ทุกฺกฏํ โยเค, ปาจิตฺตุคฺคิริเต สิยาฯ

[142]

ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสเสน, อมูเลเนว โจทยํ;

ทฺเว ผุเส ทุกฺกฏํ โยเค, ปาจิตฺตุทฺธํสิเต สิยาฯ

[143]

ภิกฺขุ สญฺจิจฺจ กุกฺกุจฺจํ, ชนยนฺโต หิ ภิกฺขุโน;

ทฺเว ผุเส ทุกฺกฏํ โยเค, ปาจิตฺตุปฺปาทิเต สิยาฯ

[144]

ติฏฺฐนฺตุปสฺสุติํ ภิกฺขุ, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

คจฺฉโต ทุกฺกฏํ โสตุํ, ปาจิตฺติ สุณโต สิยาฯ

[145]

ธมฺมิกานํ ตุ กมฺมานํ, ฉนฺทํ ทตฺวา ตโต ปุน;

ขียนธมฺมมาปชฺชํ, ทฺเว ผุเส ทุกฺกฏาทโยฯ

[146]

สงฺเฆ วินิจฺฉเย นิฏฺฐํ, อคเต ฉนฺทมตฺตโน;

อทตฺวา คจฺฉโต ตสฺส, ทฺเว ปนาปตฺติโย สิยุํฯ

[147]

หตฺถปาสํ ตุ สงฺฆสฺส, ชหโต โหติ ทุกฺกฏํ;

ชหิเต หตฺถปาสสฺมิํ, โหติ ปาจิตฺติ ภิกฺขุโนฯ

[148]

สมคฺเคน จ สงฺเฆน, ทตฺวาน สห จีวรํ;

ขียนฺโต ทฺเว ผุเส ปจฺฉา, ปโยเค ทุกฺกฏาทโยฯ

[149]

ลาภํ ปริณตํ ชานํ, สงฺฆิกํ ปุคฺคลสฺส หิ;

ทฺเว ผุเส ปริณาเมนฺโต, ปโยเค ทุกฺกฏาทโยฯ

สหธมฺมิกวคฺโค อฏฺฐโมฯ

[150]

ปุพฺเพ อวิทิโต หุตฺวา, รญฺโญ อนฺเตปุรํ ปน;

ปวิสนฺตสฺส ภิกฺขุโน, ทฺเว ปนาปตฺติโย สิยุํฯ

[151]

ปฐเมน จ ปาเทน, อุมฺมาราติกฺกเม ปน;

ทุกฺกฏํ ปน อุทฺทิฏฺฐํ, ปาจิตฺติ ทุติเยน ตุฯ

[152]

รตนํ ปน คณฺหนฺโต, ทฺเว ปนาปตฺติโย ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ ตสฺส, ปาจิตฺติ คหิเต สิยาฯ

[153]

สนฺตํ ภิกฺขุํ อนาปุจฺฉา, วิกาเล คามกํ ปน;

สมโณ ปวิสํ โทเส, อาปชฺชติ ทุเว ปนฯ

[154]

ปฐเมน จ ปาเทน, ปริกฺเขปํ อติกฺกเม;

ทุกฺกฏํ ตสฺส นิทฺทิฏฺฐํ, ปาจิตฺติ ทุติเยน ตุฯ

[155]

อฏฺฐิทนฺตวิสาณาภิ-นิพฺพตฺตํ สูจิยา ฆรํ;

การาเปนฺโต ผุเส ทฺเวปิ, ปโยเค ทุกฺกฏาทโยฯ

[156]

ปมาณาตีตมญฺจาทิํ , การาเปนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ วุตฺตํ, เสสา การาปิเต สิยาฯ

[157]

ตูโลนทฺธํ ตุ มญฺจาทิํ, การาเปนฺโต ทุเว ผุเส;

ปโยเค ทุกฺกฏํ, ตสฺมิํ, เสสา การาปิเต สิยาฯ

[158]

สตฺตเม อฏฺฐเม เจว, นวเม ทสเมปิ จ;

อนนฺตรสโมเยว, อาปตฺตีนํ วินิจฺฉโยฯ

รตนวคฺโค นวโมฯ

ปาจิตฺติยกถาฯ

[159]

จตูสุ ทุวิธาปตฺติ, ปาฏิเทสนิเยสุปิ;

อวิเสเสน นิทฺทิฏฺฐา, พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนาฯ

[160]

‘‘ภุญฺชิสฺสามี’’ติ ภิกฺขุสฺส, ทุกฺกฏํ ปฏิคณฺหโต;

อชฺโฌหาเรสุ สพฺพตฺถ, ปาฏิเทสนิยํ สิยาฯ

ปาฏิเทสนียกถาฯ

[161]

เสขิเยสุ จ ธมฺเมสุ, เอกาวาปตฺติ ทีปิตา;

อนาทรวเสเนว, ทุกฺกฏํ สมุทาหฏํฯ

เสขิยกถาฯ

[162]

ปญฺญตฺตา เมถุนํ ธมฺมํ, ปฏิเสวนปจฺจยา;

กติ อาปตฺติโย โหนฺติ? จตสฺโสว ภวนฺติ หิฯ

[163]

เมถุนํ ปฏิเสวนฺโต, อลฺโลกาสปฺปเวสเน;

มเต อกฺขายิเต วาปิ, ภิกฺขุ ปาราชิกํ ผุเสฯ

[164]

ถุลฺลจฺจยํ ตุ เยภุยฺย-กฺขายิเต, ทุกฺกฏํ ตถา;

มุเข วฏฺฏกเต วุตฺตํ, ปาจิตฺติ ชตุมฏฺฐเกฯ

[165]

ปญฺญตฺตา กายสํสคฺคํ, สมาปชฺชนปจฺจยา;

กติ อาปตฺติโย โหนฺติ? ปญฺจ อาปตฺติโย สิยุํฯ

[166]

อวสฺสุตสฺส โปสสฺส, ตถา ภิกฺขุนิยาปิ จ;

ปาราชิกมธกฺขาทิ-คหณํ สาทิยนฺติยาฯ

[167]

กาเยน ผุสโต กายํ, ภิกฺขุสฺส ครุกํ สิยา;

กาเยน กายพทฺธํ ตุ, ผุสํ ถุลฺลจฺจยํ สิยาฯ

[168]

ปฏิพทฺเธน กาเยน, ปฏิพทฺธํ ตุ ทุกฺกฏํ;

ปาจิตฺติยํ ปนุทฺทิฏฺฐํ, ตสฺสงฺคุลิปโตทเกฯ

[169]

เสเสสุ เสขิยนฺเตสุ, อาปตฺตีนํ วินิจฺฉโย;

เหฏฺฐา วุตฺตนเยเนว, เวทิตพฺโพ วิภาวินาฯ

มหาวิภงฺคสงฺคโห นิฏฺฐิโตฯ

ภิกฺขุนีวิภงฺโค

[170]

ภิกฺขูนํ ปาฏวตฺถาย, วินยสฺส วินิจฺฉเย;

ภิกฺขุนีนํ วิภงฺโคปิ, กิญฺจิมตฺตํ ภณามหํฯ

[171]

อวสฺสุตสฺส โปสสฺส, ภิกฺขุนีปิ อวสฺสุตา;

นนฺทนฺตี กายสํสคฺคํ, กติ อาปตฺติโย ผุเส;

[172]

ติสฺโส อาปตฺติโย อุพฺภ-ชาณุสฺสาธกฺขกสฺส จ;

โหติ ปาราชิกํ ตสฺสา, คหณํ สาทิยนฺติยาฯ

[173]

อุพฺภกฺขกํ อโธชาณุ-คหณํ สาทิยนฺติยา;

ถุลฺลจฺจยํ สิยา, กาย-ปฏิพทฺเธ ตุ ทุกฺกฏํฯ

[174]

ฉาเทนฺตี ภิกฺขุนี วชฺชํ, ติสฺโส อาปตฺติโย ผุเส;

ชานํ ปาราชิกํ ธมฺมํ, ฉาเทนฺตี สา ปราชิกาฯ

[175]